Jak zapewnić dzieciom bezpieczeństwo w cyfrowym świecie, nie odbierając im wolności, ciekawości i radości odkrywania? To pytanie przyświecało webinarowi „Bezpieczeństwo dzieci w sieci”, zorganizowanemu przez BNP Paribas, Fundację Digital University i NASK. Spotkanie stało się przestrzenią do rozmowy o roli rodziców i opiekunów w kształtowaniu zdrowych, odpowiedzialnych postaw młodych ludzi wobec nowych technologii.
Dyskusja ekspertek - Eli Wojciechowskiej, prezeski Fundacji Digital University, Karoliny Czwarno-Kos i Julii Lisowskiej-Wenty z BNP Paribas oraz Anny Rywczyńskiej z NASK opierała się na wynikach ogólnopolskiego badania uczniów i rodziców przygotowanego przez NASK. Dane te unaoczniają głębokie zmiany społeczne wynikające z powszechnego dostępu do internetu i coraz wcześniejszego kontaktu dzieci z urządzeniami cyfrowymi.
Cyfrowa codzienność dzieci – fakty, które niepokoją
Internet jest dziś naturalnym środowiskiem młodych ludzi – miejscem nauki, rozrywki i relacji. Jednak według danych NASK średni czas spędzany przez nastolatków online to 5 godzin dziennie, czyli niemal tyle, ile dorosły spędza w pracy. Co więcej, 40% dzieci zaczyna korzystać z internetu przed 8. rokiem życia, a ponad 30% przyznaje, że chciałoby spędzać w sieci mniej czasu, ale nie potrafi.
Rodzice często nie dostrzegają skali problemu – nie doszacowują czasu spędzanego przez dzieci w internecie i nie wiedzą, jak realnie wygląda ich cyfrowa aktywność. Choć ponad połowa opiekunów deklaruje rozmowy o zasadach bezpieczeństwa, potwierdza je zaledwie 15–21% nastolatków. To pokazuje, jak duża przepaść istnieje między deklaracjami dorosłych a doświadczeniami młodzieży.
Najpoważniejsze wyzwania w sieci
Podczas webinaru ekspertki omówiły sześć kluczowych wyzwań, z którymi mierzą się dzieci i młodzież w internecie:
1. Sharenting i naruszenie prywatności
Rodzice, chcąc pochwalić się swoimi dziećmi, nieświadomie publikują w sieci ich zdjęcia, dane czy świadectwa szkolne z numerami PESEL. Takie informacje mogą zostać wykorzystane przez cyberprzestępców lub stać się źródłem ośmieszenia dziecka wśród rówieśników.
2. Media społecznościowe
Nastolatki mają średnio siedem aktywnych kont w mediach społecznościowych. Młodzież najczęściej korzysta z TikToka i Instagrama, podczas gdy rodzice są przekonani, że ich dzieci są na Facebooku. Media społecznościowe to także przestrzeń podszywania się pod znajomych i wyłudzeń finansowych – np. kodów Blik.
3. Hejt i przemoc w sieci
Ponad jedna czwarta nastolatków doświadcza przemocy online. Dzieci często nie proszą o pomoc, obawiając się reakcji dorosłych. Nierzadko nie są też świadome, że same mogą być agresorami w sieci.
4. Wczesny kontakt z pornografią
Średni wiek pierwszego kontaktu z pornografią to 9–10 lat. Dzieci trafiają na takie treści przypadkiem, a komunikatory i publiczne grupy czatowe stają się narzędziem w rękach przestępców seksualnych.
5. Patostreaming
Treści pełne przemocy i wulgaryzmów, transmitowane na żywo, obniżają wrażliwość i normalizują agresję. Ich oglądanie może prowadzić do zaburzeń emocjonalnych.
6. Sztuczna inteligencja
AI to narzędzie, które dzieci coraz częściej wykorzystują – również do odrabiania lekcji czy rozmów o emocjach. Brak edukacji w tym zakresie może jednak prowadzić do nadużyć, dezinformacji, a nawet budowania niezdrowych relacji emocjonalnych z chatbotami.
Jak chronić dzieci w sieci?
Ekspertki podkreślają, że skuteczna ochrona wymaga edukacji, rozmowy i współpracy:
Rozmawiajmy z dziećmi o zasadach bezpieczeństwa – tłumaczmy, że internet rządzi się podobnymi regułami jak świat offline: nie rozmawiamy z obcymi, nie udostępniamy danych, reagujemy na niebezpieczne sytuacje.
Reagujmy spokojnie – jeśli dziecko zgłasza problem, nie obwiniajmy, nie zabierajmy telefonu. Wysłuchajmy i pomóżmy.
Zgłaszajmy nielegalne treści – zespół Dyżurnet NASK działa przez całą dobę i wspiera rodziców oraz szkoły w reagowaniu na przemoc i nadużycia online.
Korzystajmy z narzędzi kontroli rodzicielskiej – np. Google Family Link, Microsoft Family Safety czy MOCHrona od NASK, które pozwalają blokować nieodpowiednie treści i monitorować aktywność dziecka.
Edukacja finansowa i cyfrowa – jeśli dziecko korzysta z aplikacji bankowych, nauczmy je zasad bezpieczeństwa: silne hasła, dwuetapowe logowanie, unikanie publicznych sieci Wi-Fi.
Budujmy sojusze rodzicielskie i wspierajmy szkołę – wspólne ustalanie zasad korzystania z technologii zmniejsza ryzyko wykluczenia dziecka i wzmacnia poczucie bezpieczeństwa.
Edukacja cyfrowa to wspólna odpowiedzialność
Internet jest nieodłącznym elementem życia młodych ludzi – nie możemy i nie powinniśmy go demonizować. To, co możemy zrobić, to nauczyć dzieci bezpiecznego, świadomego i empatycznego korzystania z sieci.
Ekspertki apelują o większą rolę szkoły w edukacji cyfrowej, szczególnie w zakresie krytycznego myślenia, rozpoznawania dezinformacji i bezpiecznego wykorzystywania sztucznej inteligencji.
Na stronach Fundacji Digital University i NASK dostępne są darmowe materiały edukacyjne oraz scenariusze lekcji dla nauczycieli i rodziców, które mogą pomóc w rozwijaniu kompetencji cyfrowych najmłodszych.
